Probiotyki – jak dobrze wybrać
Mając na uwadze niepokojące wyniki kontroli jakości probiotyków zarejestrowanych jako suplement diety lub żywność specjalnego przeznaczenia medycznego [1], rozważny wybór odpowiedniego probiotyku nie powinien być bagatelizowany.W skrajnych przypadkach, w próbkach pobranych z badanego preparatu znaleziono zanieczyszczenie chorobotwórczymi bakteriami kałowymi Enterococcus faecium.
https://www.poradybezrecepty.com
Na co zatem zwrócić uwagę podczas wyboru probiotyku?
Na wstępie kilka słów o podstawach klasyfikacji – wśród produktów z tej kategorii znajdziemy:
– prebiotyki – definiowane jako nietrawione składniki żywności, które korzystnie działają na organizm gospodarza przez selektywną stymulacje wzrostu i/lub aktywności jednego rodzaju lub ograniczonej liczby bakterii bytujących w okrężnicy, np. inulina lub fruktooligosacharydy (FOS) [2]
– probiotyki – żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny efekt zdrowotny [3]
– synbiotyki – stanowią synergistyczne połączenie prebiotyku z probiotykiem w jednym preparacie
Niektórzy autorzy sugerują jeszcze jedną grupę określaną mianem postbiotyków, czyli metabolitów mikrobiomu, składowych ścian komórkowych określonych mikroorganizmów lub też białek obecnych w lizatach probiotycznych szczepów [4].Definicja ta może brzmi nieco enigmatycznie, natomiast w praktyce jest to np. kwas masłowy.Jest on stosowany pomocniczo u osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (ang. Irritable bowel syndrome, IBS).
Preparaty probiotyczne itp. mogą być zarejestrowane jako leki, suplementy diety lub żywność specjalnego przeznaczenia medycznego.
Ponadto za produkty probiotyczne można uznać również mleczne napoje fermentowane typu jogurt (a przynajmniej niektóre z nich).
Spośród powyższych jedynie leki muszą spełniać restrykcyjne wymogi jakościowe, aby mogły w ogóle zostać dopuszczone do obrotu.
Długa i kosztowna droga rejestracji produktów leczniczych powoduje, iż wielu producentów woli wprowadzić na rynek produkt pod statusem suplementu diety.
Nie oznacza to z automatu, że kupując taki preparat skazani jesteśmy na słabą jakość, jednakże istnieje istotnie większe ryzyko, iż zawartość w kapsułce (lub innej postaci farmaceutycznej) jest inna niż deklarowana na opakowaniu.
Najbezpieczniejszym wyborem jest zatem wybór produktu leczniczego, jednak biorąc pod uwagę wskazanie do stosowania oraz dla kogo przeznaczony ma być dany preparat, nie zawsze mamy taką możliwość. [4]
Po pierwsze należy sprawdzić jakie, i w jakich ilościach, szczepy bakterii i/lub drożdży deklarowane są przez producenta.
Nie koniecznie im więcej różnych gatunków tym lepiej – owszem mogą między nimi zachodzić korzystne relacje synergistyczne, jednak możliwa jest też antagonistyczna rywalizacja podczas kolonizacji. Wydaje się zatem, że lepszym rozwiązaniem jest podanie dużej dawki jednego szczepu probiotyku, który ma udokumentowane działanie w danym wskazaniu do stosowania (jakkolwiek istnieją w obrocie formuły wieloskładnikowe o uzasadnionym składzie).
W skrócie – obowiązuje zasada: skuteczność danego szczepu obserwowana w konkretnej sytuacji klinicznej nie może być ekstrapolowana na inne probiotyki.
Dlatego też, w odróżnieniu od leków generycznych znanych jako “tańsze zamienniki” leków oryginalnych, w przypadku probiotyków zdecydowanie nie jest równoważne zastosowanie najtańszej dostępnej alternatywy o zbliżonym składzie.
Kolejnym ważnym aspektem jest klasyfikacja taksonomiczna, dzięki której można zidentyfikować konkretny szczep drobnoustroju. Obok nazwy rodzaju i gatunku podaje się oznaczenie literowo-cyfrowe wskazujące na zbiór drobnoustrojów, w którym przechowywany jest szczep wzorcowy.Przykładowo dla jednego z najlepiej przebadanych szczepów probiotycznych, znanego pod komercyjnym akronimem LGG, oznaczenie taksonomiczne zbioru to ATCC 53103. [5] Na opakowaniu preparatu powinna zostać umieszczona informacja o pełnej nazwie szczepu, w tym przypadku: Lactobacillus rhamnosus GG ATCC 53103.
Warto też zauważyć, że w przypadku probiotyków doustnych, dla których miejscem docelowym działania zazwyczaj są jelita, zastosowana technologia wytwarzania powinna zabezpieczać przed niekorzystnym działaniem niskiego pH soku żołądkowego. W tym celu producenci stosują na przykład mikroenkapsulację, o czym zapewne chętnie pochwalą się na opakowaniu i/lub w specyfikacji.
Wybrane możliwe zastosowania i potencjalne efekty probiotyków
Powszechnie znanym zastosowaniem bakterii probiotycznych jest wspomaganie ochrony oraz odnowy flory jelitowej w trakcie i po zakończeniu antybiotykoterapii jako tzw. “osłony”.
Powyższe wskazanie jest rekomendowane ze względu na obserwowane w badaniach klinicznych działanie zapobiegające biegunce związanej z zastosowaniem antybiotyków, zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci. [6][7]Uważa się, że zmniejszenie ryzyka wystąpienia biegunki jest najlepiej udokumentowane w przypadku zastosowania szczepów bakterii Lactobacillus rhamnosus GG i/lub drożdży z gatunku Saccharomyces boulardii w dawkach powyżej 5 mld CFU (ang. colony-forming units). [7]
Suplementacja probiotyków, w szczególności S. boulardii, korzystna jest także w terapii choroby wrzodowej żołądka z towarzyszącym zakażeniem Helicobacter pylori – pozwala ona na zmniejszenie ryzyka działań niepożądanych związanych ze stosowanymi w terapii antybiotykami oraz na większą szansę na eradykację. [5]
Podobnym wskazaniem do stosowania probiotyków jest ostra biegunka infekcyjna.
Tutaj, podobnie jak w poprzednim wskazaniu, najsilniejsze dowody co do skuteczności przemawiają za szczepami LGG i Saccharomyces boulardii CNCM I‑745. Jakkolwiek za efekt terapeutyczny uznano skrócenie czasu trwania biegunki średnio o 1 dzień. [8]
Ze względu na zaburzenia mikrobioty jelit kolejnym wskazaniem do podawania probiotyków jest zespół jelita wrażliwego. W przypadku osób dorosłych cierpiących na to schorzenie zastosowanie przez 4 tygodnie L. plantarum 299v powodowało zmniejszenie nasilenia dolegliwości bólowych oraz wzdęcia brzucha. [9]Natomiast u dzieci skuteczność w zmniejszeniu dolegliwości wykazano dla szczepów LGG. [10] Ponadto, w grupie wiekowej pomiędzy 4. – 18. rokiem życia, korzystne efekty obserwowano także po zastosowaniu mieszaniny probiotyków w bardzo wysokich dawkach znanej pod nazwą VSL#3. [11]
Probiotyki promowane są wśród rodziców nowo narodzonych dzieci jako swoiste koło ratunkowe w kolce niemowlęcej.
Pomimo, iż obecnie na rynku dostępne są przynajmniej 2 preparaty, które oprócz powyższego wskazania do stosowania, mogą również pochwalić się potwierdzoną klinicznie względną skutecznością w łagodzeniu objawów kolki, to podstawowym problemem w przypadku tej dolegliwości jest nadal jej nieznana etiologia (za najbardziej prawdopodobną przyjmuje się teorię o niedojrzałości przewodu pokarmowego niemowląt).Za szczepy mające zastosowanie w kolce niemowlęcej uważa się Lactobacillus reuteri DSM 17938 [12] oraz formułę zawierającą szczepy: Streptococcus thermophilus DSM24731, Bifidobacterium longum DSM24736, Bifidobacterium breve DSM24732, Bifidobacterium infantis DSM24737, Lactobacillus acidophilus DSM24735, Lactobacillus plantarum DSM24730, Lactobacillus paracasei DSM24733, Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus DSM24734. [13]
Pewien potencjał w wykorzystaniu probiotyków (określony ogólnie jako poprawa jakości życia) zaobserwowano także u osób z alergicznym nieżytem nosa. [14]
Inną chorobą alergiczną, w której podawanie produktów probiotycznych może mieć korzystny wpływ jest atopowe zapalenie skóry (AZS). [5]
Ze względu na pojawiające się przesłanki o wpływie mikrobiomu jelitowego na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, w ostatnich latach rośnie zainteresowanie wykorzystaniem probiotyków w kierunku wspomagania zdrowia psychicznego. Dotychczasowo przeprowadzone badania kliniczne sugerują pewien potencjał w terapii depresji i innych zaburzeń nastroju, jednak wymagane są dalsze badania w tym zakresie. [15][16]
Na koniec warto wspomnieć także o nieocenionym udziale flory jelitowej w procesach trawiennych i potencjalnym wpływie na regulację metabolizmu. Stąd też nadal poszukuje się zależności pomiędzy dysbiozą (zaburzeniami w składzie i funkcji drobnoustrojów), a otyłością oraz zespołem metabolicznym. [17][18]
Podsumowanie
Probiotyki mogą potencjalnie wywierać wielokierunkowy, z założenia korzystny, wpływ na nasze zdrowie, jakkolwiek stanowią one żywe drobnoustroje i dlatego też warto zwracać szczególną uwagę na jakość stosowanego preparatu.
#bezpieczeństwo #skuteczność #bakterie probiotyczne
Bibliografia
1. Informacje o wynikach kontroli w zakresie dopuszczania do obrotu suplementów diety (nr ewid. 195/2016/P/16/078/LLO). https:// www.nik.gov.pl/plik/id,13031,vp,15443.pdf
2. Gibson R., Roberfroid M.: Dietary modulation of the human colonic microbiota: introducing the concept of prebiotics. J. Nutr., 1995, 125, 140-1412.
3. Hill C., Guarner F., Reid G. i wsp.: Expert consensus document: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat. Rev. Gastroenterol. Hepatol., 2014; 11: 506–514.
4. Ruszkowski J, Szewczyk A, Witkowski J. Przegląd doustnych prebiotyków, probiotyków, synbiotyków i postbiotyków dostępnych na polskim rynku aptecznym. Farmacja polska. 2018;74.
5. Szajewska H. Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej. Med. Prakt., 2017; 7-8: 19–37.
6. Hempel S, Newberry SJ, Maher AR, et al. Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis. JAMA. 2012; 307: 1959–1969.
7. Guo Q, Goldenberg JZ, Humphrey C, El Dib R, Johnston BC. Probiotics for the prevention of pediatric antibiotic‐associated diarrhea. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2019, Issue 4. Art. No.: CD004827.
8. Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF. Probiotics for treating acute infectious diarrhoea. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2010, Issue 11. Art. No.: CD003048.
9. Ducrotté P. Sawant P, Jayanthi V. Clinical trial: Lactobacillus plantarum 299v (DSM 9843) improves symptoms of irritable bowel syndrome. World J. Gastroenterol. 2012; 18: 4012–4018.
10. Horvath A, Dziechciarz P, Szajewska H. Meta-analysis: Lactobacillus rhamnosus GG for abdominal pain-related functional gastrointestinal disorders in childhood. Aliment. Pharmacol. Ther. 2011; 33: 1302–1310.
11. Guandalini S, Magazzù G, Chiaro A, La Balestra V, Di Nardo G, Gopalan S, Sibal A, Romano C, Canani RB, Lionetti P, et al. VSL#3 improves symptoms in children with irritable bowel syndrome: a multicenter, randomized, placebo-controlled, double-blind, crossover study. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2010;51:24–30.
12. Fatheree NY, Liu Y, Taylor CM, et al. Lactobacillus reuteri for Infants with Colic: A Double-Blind, Placebo-Controlled, Randomized Clinical Trial. J Pediatr. 2017;191:170–178.e2.
13. Baldassarre ME, Di Mauro A, Tafuri S, Rizzo V, Gallone MS, Mastromarino P, Capobianco D, Laghi L, Zhu C, Capozza M, Laforgia N. Effectiveness and Safety of a Probiotic-Mixture for the Treatment of Infantile Colic: A Double-Blind, Randomized, Placebo-Controlled Clinical Trial with Fecal Real-Time PCR and NMR-Based Metabolomics Analysis. Nutrients 2018;10, 195.
14. Zajac AE, Adams AS, Turner JH. A systematic review and meta-analysis of probiotics for the treatment of allergic rhinitis. Int Forum Allergy Rhinol. 2015;5(6):524–532.
15. Nikolova V, Zaidi SY, Young AH, Cleare AJ, Stone JM. Gut feeling: randomized controlled trials of probiotics for the treatment of clinical depression: Systematic review and meta-analysis.Ther Adv Psychopharmacol. 2019;9:2045125319859963.
16. Marotta A, Sarno E, Del Casale A, et al. Effects of Probiotics on Cognitive Reactivity, Mood, and Sleep Quality. Front Psychiatry. 2019;10:164.
17. Pothuraju R, Sharma RK. Interplay of Gut Microbiota, Probiotics in Obesity: A Review. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets. 2018;18(3):212-220.
18. Mazloom K, Siddiqi I, Covasa M. Probiotics: How Effective Are They in the Fight against Obesity?. Nutrients. 2019;11(2):258.
