Probiotyki, prebiotyki, synbiotyki – co to za substancje, jaki i kiedy je stosować? Popularne terapie

W tym wpisie opowiemy Ci czym są probiotyki, jak działają oraz w jakich wskazaniach się je stosuje. Skoro będzie mowa o probiotykach – to od razu opiszemy prebiotyki, symbiotyki i odpowiemy na ważne pytania m. in.: czy da się zastąpić apteczne probiotyki tymi naturalnymi oraz czy kiszonki i jogurty mogą pomóc podczas stosowania antybiotyku i problemów z mikroflorą jelit.

W tym wpisie przeczytasz o tym:

• czym są probiotyki?
• czym są PREbiotyki?
• czy warto kupić symbiotyk?
• jak wybrać dobry probiotyk?
• w jakich wskazaniach probiotyki mają udowodnione działanie?
• jak stosować probiotyk podczas antybiotykoterapii?
• czy probiotyki wzmacniają odporność?
• czy warto je stosować przy chorobach jelit?
• czy probiotyki łagodzą kolki niemowlęce?
• oraz czy naturalne probiotyki są lepsze od tych aptecznych?

Czym są probiotyki?

Nie każdą bakterię możemy nazwać bakterią probiotyczną. Aby tak się stało – konkretny ich szczep musi spełnić szereg wymagań.

Według definicji WHO z 2001 roku:

 Probiotykami są  żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza [1].

Bakteria probiotyczna musi więc mieć kilka cech:

• musi wywierać korzystny wpływ na organizm człowieka
• musi być GRAS (z ang.: Generally recognized as safe), czyli bezpieczna dla człowieka
• powinna być odporna na działanie soków trawiennych
• powinna mieć zdolność czasowej kolonizacji jelit
• te najlepsze probiotyki – powinny być oporne na działanie najczęściej stosowanych antybiotyków.

Bursztynowy ProTip

Zwróć uwagę na prawidłowe nazewnictwo probiotyków. Z racji tego, że korzystne działanie bakterii odnosimy tylko i wyłącznie do jednego, konkretnego szczepu bakterii – szukaj zawsze 3 członowych nazw.

Poprawna nazwa wygląda w ten sposób:

Rodzaj + gatunek + oznaczenie literowo-cyfrowe

• Lactobacillus rhamnosus E/N
• Lactobacillus rhamnosus Pen
• Lactobacillus helveticus R0052

Błędna nazwa wygląda w ten sposób:

• Lactobacillus rhamnosus
• Lactobacillus helveticus

Kupując probiotyk z niepełną nazwą – kupujesz kota w worku.

Czym są prebiotyki?

PREbiotyki są bardzo często mylone z PRObiotykami. Wytłumaczenie jest bardzo proste. Prebiotyki są, mówić w dużym uproszczeniu – pokarmem dla bakterii probiotycznych. We wszystkich preparatach farmaceutycznych i w suplementach diety – bakterie znajdują się w stanie “uśpienia”. Dopiero po połknięciu kapsułki, czy wypiciu proszku z probiotykiem – bakterie zaczynają się namnażać i kolonizować jelito. Jeśli są zamknięte w jednej kapsułce z prebiotykiem – ich wzrost ma być szybszy.

Mimo trudnej nazwy, prebiotyki możemy znaleźć w wielu powszechnie występujących produktach żywnościowych takich jak:

• banany
• por
• czosnek
• cebula
• topinambur
• pełnoziarniste mąki
• wieloziarniste i pełnoziarniste pieczywo i makarony
• płatki owsiane
• kiszonki
• itd.

W preparatach farmaceutycznych najczęściej występującym prebiotykiem jest inulina. Inulina to nie trawionym przez organizm człowieka wielocukier, dzięki czemu pokarmem dla bakterii jelitowych.

Czym jest symbiotyk?

Symbiotykiem nazywamy połączenie probiotyki i prebiotyku w jednym produkcie. Jak pisaliśmy wyżej – symbiotyk ma zagwarantować lepszy i szybszy wzrost dla bakterii probiotycznej.

Probiotyk + prebiotyk = symbiotyk

Jak wybrać dobry probiotyk?

Probiotyki możemy zasadniczo podzielić na dwa rodzaje. Na probiotyki o statusie produktu leczniczego (po prostu “probiotyk lek”) i na pozostałe produkty (syplementy diety, żywność fortyfikowaną, żywność specjalnego przeznaczenia medycznego itd.).

Możemy powiedzieć, że probiotyk lek to dobry probiotyk, ponieważ leki mają zagwarantowaną najwyższą jakość i kontrolę podczas produkcji oraz w okresie całej daty ważności.

Z suplementami diety i innymi produktami żywnościowymi może być różnie. Możemy mieć w tej grupie “maluchy i mercedesy”. Szeroki wybór probiotyków znajdziesz w aptece internetowej Lek24.

A w jaki sposób, tak obiektywnie określić czy probiotyk jest “dobry”?

• musi on zawierać żywe bakterie w określonej ilości
• nie ma zanieczyszczeń w postaci innych bakterii
• zawiera dobrze przebadane szczepy bakterii probiotycznych
• ma skład zgodny z informacją na opakowaniu.

W jakich sytuacjach stosowanie probiotyków ma uzasadnienie?

Takie mamy czasy, że probiotyki poleca się dosłownie na wszystko. Jeśli chcielibyśmy się trzymać twardych danych z prac naukowych, to korzystne działanie probiotyków udowodniono tylko w jednym wskazaniu. Mianowicie w zapobieganiu biegunce – głównie poantybiotykowej. Wszystkie pozostałe wskazania – to raczej bazowanie na przesłankach i obiecujące kierunki rozwoju:

• probiotyki mogą wspierać odporność [4]
• mogą być pomocne w łagodzeniu kolki niemowlęcej [5,6,7]
• łagodzenie objawów jelita drażliwego [8,9]
• w zasadzie każdy rok przynosi nowe doniesienia o skuteczności probiotyków na nowe schorzenia i przypadłości

Czy naturalne prebiotyki są lepsze od tych aptecznych?

To jest źle zadane pytanie. Naturalne probiotyki i generalnie probiotyki – powinniśmy traktować jak witaminy – trzeba je na stałe włączyć do codziennego jadłospisu. Zdrowa dieta – to dieta dobrze zbilansowana, która zawiera zróżnicowane naturalne probiotyki i prebiotyki.

Czy natomiast naturalne probiotyki (np.: kiszona kapusta, ogórki i jogurty) mogą zastąpić te dobre probiotyki leki? To niestety nie jest możliwe i przyczyn jest kilka:

• nie jesteśmy w stanie dokładnie określić jakie szczepy bakterii zawierają kiszonki
• kiszonki nie zawierają wystarczająco dużo tych dobrych bakterii
• dosyć obrazowe będzie porównanie: 1 kapsułka dobrego probiotyku zawiera tyle bakterii, co 4 litry dobrego jogurtu.

Wniosek z tego jest jeden – w sytuacji kiedy flora bakteryjna jest zaburzona (np.: po antybiotykoterapii) lepiej sięgnąć po probiotyk apteczny. Natomiast naturalne probiotyki powinny po prostu stanowić element prawidłowej diety.

 Zapobieganie biegunce przy antybiotyku

Podanie każdego antybiotyku wiąże się z ryzykiem uszkodzenia naszej naturalnej flory bakteryjnej. Z tego powodu podawanie probiotyku w czasie i na kilka dni po antybiotyku jest uznawane za korzystną praktykę.

Na czym polega osłonowe działanie bakterii probiotycznych?

Te dobre bakterie czasowo kolonizują jelito – co zapobiega rozwojowi złych bakterii – np.: Clostridium Difficile która może powodować rzekomobłoniaste zapalenie jelit.

Bursztynowy ProTip

Warto wybrać dobry probiotyk – który ma przebadaną oporność na antybiotyk, który stosujemy. Zapytaj o to w aptece – farmaceuta powinien pomóc.

Zapobieganie biegunce podróżnych

W okresie wakacyjnym wielu pacjentów pyta o to, czy można stosować probiotyki profilaktycznie, w celu uniknięcia biegunki podróżnych, popularnie zwanej klątwą faraona.

To dobra praktyka,polegająca na przeprowadzaniu kilkudniowej kuracji probiotykami – przed wyjazdem na wakacje i podczas samych wakacji.

Możemy obrazowo powiedzieć, że te dobre probiotyki działają jak swoista tarcza i nie pozwalają na rozwój w jelitach bakterii chorobotwórczych odpowiedzialnych za te przykre objawy klątwy faraona.

W tym wskazaniu powinny sprawdzić się szczepy Saccharomyces boulardii i Lactobacillus rhamnosus.

Na odporność?

Zrozpaczona mama, która nie może poradzić sobie z częstymi infekcjami u swojego przedszkolaka, to częsty widok w drzwiach apteki. Okazuje się, że w niektórych przypadkach probiotyki mogą wzmacniać odporność dziecka. Mówi się nawet, że “odporność tkwi w jelitach” i w tym stwierdzeniu jest bardzo dużo prawdy.

Najlepsze badania mają tutaj szczepy Lactobacillus rhamnosus LGG [2]. Według jednej z prac naukowych – profilaktyczne stosowanie tego szczepu może nawet do 34% zmniejszyć częstość infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci.

Szczepy L. rhamnosus LGG to najpopularniejszy składnik probiotyków dla dzieci, znajdziesz je bez trudu w każdej aptece.

Probiotyki na kolkę niemowlęcą?

Jedna z hipotez wskazuje na to, że przyczyną przypadłości, którą potocznie nazywamy kolką niemowlęcą, jest niedojrzałość układu pokarmowego dziecka. Ta niedojrzałość polega również na słabo rozwiniętym mikrobiomie jelit. 

I rzeczywiście – możemy znaleźć badania, w których suplementacja noworodkowa produktami zawierajacymi szczep Lactobacillus reuteri DSM 17938, zmniejszała częstość płaczu u dzieci dotkniętych kolką nawet do 50%.

Probiotyki na zespół jelita drażliwego?

Nie znamy dokładnych przyczyny zespołu jelita drażliwego, ale znów mamy badania naukowe, w których dzięki kuracji probiotykiem Lactobacillus plantarum 299V wykazano złagodzenie wzdęć, bólów brzucha i innych nieprzyjemnych objawów  [10,11]. 

Probiotyki – na co jeszcze?

Okazuje się, że bakterie kolonizują każdy centymetr naszego ciała. Bytują zarówno na skórze, jak i w jelitach i w noso-gardzieli. Coraz większą ilość różnych schorzeń wiąże się z zaburzeniami prawidłowej mikroflory. Niestety, ciągle daleko nam do konkretnych i pewnych wytycznych – co i na co stosować. 

Obiecujące wydają się informacje o skuteczności probiotyków w leczeniu atopowego zapalenia skóry, przewlekłych infekcji górnych dróg oddechowych, zapaleń ucha, kataru itd.

Naturalna flora bakteryjna – jak o nią zadbać?

W podsumowaniu tego wpisu, chcielibyśmy przekazać Ci jedną ważną myśl. Nasze zdrowie, odporność i dobre samopoczucie – drzemie w jelitach. Jeśli odpowiednio zatroszczysz się o swoje “dobre bakterie” to one powinny odwdzięczyć Ci się tym samym.

Jak to zrobić?

Po pierwsze – nie szkodzić! Unikaj stresu, alkoholu, papierosów, i złej jakości jedzenia. Podczas antybiotykoterapii zażywaj dobre, osłonowe probiotyki. Zadbaj o dietę bogatą w warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty. Potraktuj kiszonki jako witaminę, która powinna być stale obecna w codziennym jadłospisie.

Twoje dobre bakterie będą szczęśliwsze, a Ty będziesz zdrowszy.